Halil Gündoğan
25.04.2025
“Evet. Bir ulus devletin tek ulusunun olduğu bir projeyi yürütüyor. Yani
aslında 100 yıllık ulus devleti biz yeniden inşa ediyoruz bugün. Kürtlerin Kürt
olarak var olabilecekleri, Türklerin de Kürtlerin Kürt olarak var olduklarını
kabul ettikleri bir ulus devlet.” Cansu’nun bir başka sorusu üzerine de şunları
ekliyor:
“Bunun mimarı olarak öne çıkan isim Bahçeli ama şüphesiz bu, Bahçeli’nin
tek başına kotardığı bir proje değil. Türkiye’nin bölgenin içinde bulunduğu
nesnel şartlardan bu sonucu çıkarmış olan bir akıl devrede, bir inisiyatif
devrede. Ve Bahçeli de buna bütün varlığıyla destek veriyor. Bu projenin karşı
tarafında da aynı amaca hizmet eden bir Abdullah Öcalan faktörü var. Yani proje
tek taraflı bir proje değil. Öcalan’ın 27 tarihli açıklaması da bunu teyit
ediyor.” (*)
M. Türkönü aslında
kim adına söz kuruyor?
Burada öncelikle şunu, altını kalınca çizerek ifade etmek gerekiyor ki M.
Türkönü’nün, adına “çözüm süreci” dediği sürecin özünün ne olduğuna dair ileri
sürdüğü şeyler, doğrudan kendisinin öngörüleri değil. Keza uzmanı olduğunu
söylediği Bahçeli demeçlerinin satır arası okumalarının yorumu da değil. Bunlar
düpedüz “içerden” verilen veya elde
edilen bilgilerdir. Çünkü başka türlü, yapılmakta olunan şeyin tam olarak yukarıya
aktarılan şey olduğu, bu kesinlikte ileri sürülemez. Çünkü tarafların bugüne
değin yaptıkları yazılı ve sözlü açıklamalarında bunu ima eden satır arası
ifadeler dahi yer almadı. Nitekim bunu, kendisinin; “Bakın bunu ilk defa ifade
ediyorum” şeklindeki sözleri de ortaya koyuyor.
Sürece dair yorum ve değerlendirmeleri dikkate alındığında rahatlıkla
görülecektir ki M. Türkönü, “normal” sıradan bir akademisyen kimliğinin
ötesinde bir misyona sahip olarak sürece müdahil olmuş durumda. Çünkü sürece
dair yapıp ettiklerinin tamamı, devrede olduğunu söylediği o “akıl” ve “inisiyatifin”,
Öcalan ile ortaklaştırdıkları bu devlet projesi doğrultusunda taraflara,
kamuoyu önünde yön ve “ayar” vermekten ibaret. Yani M. Türkönü, yaygın olarak
sanıldığının aksine Bahçeli’nin değil; projenin asıl sahibi olarak andığı o
“akıl” ve “inisiyatifin” sözcülüğünü yapıyor demek çok daha isabetli olacaktır.
Örneğin Cansu ile yaptığı söyleşide kullandığı, “Bahçeli Erdoğan’ın süreci
akamete uğratmak istediğini görürse erken seçimi dayatır” ve keza “Erdoğan’la
olmayacağını anlarsa CHP ile süreci tamamlamak ister” mealinde ki bu argümanlar
tamamen o “akıl” dediklerinin sürecin aktörlerine ayar ve yön verme amacı
taşıyan argümanlardır.
Erdoğan süreç
konusunda gönülsüz mü?
M. Türkönü’nün, “Erdoğan’ın ta en başından gönülsüz olduğu, Bahçeli’nin
zorlamasıyla sürece kerhen katıldığı, bu yüzden de işi mümkün olduğunca ağırdan
aldığı, kayyım ve İmamoğlu operasyonu gibi hamlelerle sabote etmeye çalıştığı”
mealinde ki değerlendirmeleri ise hem maksatlıdır ve hem de gerçeği
yansıtmaktan uzak, kendi sübjektif yorumlarıdır. Bu yoruma göre Erdoğan
birileri veya bir odak tarafından bu projeyi desteklemek zorunda bırakılmış ve
böyle olduğu için de bulduğu her fırsatı bu projeyi boşa düşürmek için
kullanmak istiyor. Ama Bahçeli her seferinde fren koyup, hizaya çekiyor. Saçma
sapan bir yorum.
Bu projenin bir devlet projesi olduğu, İktidar bloğuyla ortaklaştırılmadan,
belirleyici tek otorite olan Erdoğan’ın onayı alınmadan hayat bulmasının
imkânsız olduğu açık değil midir? Tabii ki Erdoğan veya bir başka aktörlerin
birtakım çekinceleri olabilir, bu da onların pratik sürecin yürütülmesindeki
tavır ve tutumlarına yansıyabilir, bunlar anlaşılabilir şeylerdir. Keza şurası
çok net ki iktidarını korumayı her şeyin merkezine koymuş bir Erdoğan’ın, bu
projenin kendisinin bu stratejik hedefine ne oranda ve nasıl hizmet edeceğini
hesaplamadan edemez. Proje kendisinin bu amacına hizmet etmeyip, tam aksine
zarar verir bir durum arz ettiğini anladığı anda da bunu akamete uğratmak isteyecektir.
Bu da anlaşılır bir durum.
Yani Erdoğan bu projeyi salt devletin ulvi beka sorunu olarak değil; aynı
zamanda kendi iktidarının da ulvi beka sorunu olarak ele alıyor. Haliyle de yer
yer “devlet aklıyla” da Bahçeli ve Öcalan ile de karşı karşıya gelmesi pekâlâ
mümkün. Ancak bu, bu projeden vazgeçme seçeneğine sahip olduğu anlamına gelmez.
Çünkü kendi iktidarının selametinin, devletin ulvi çıkarlarına endeksli
olduğunu da bilir. Bilir ki devlet açısından kendisi vazgeçilmez değildir; yani
dere geçilirken de sanıldığının aksine at pekâlâ değiştirilebilir. Erdoğan’ın
mevcut realitede tek güvencesi, İran’a çekilecek operasyonda Trump’ın
taşeronluk rolü konusunda kendisiyle yaptığı anlaşmadır. Yarın bu güvenceyi
CHP’nin vermesi halinde, Erdoğan’ın kullanım miadı o an itibarıyla sona erer.
Erdoğan iktidarının bekası aynı zamanda yeni bir anayasaya da bağlıdır. Bu
konuda CHP’den beklediği yeşil ışığı alamayınca, geriye kalan tek seçenek, Kürt-Türk
ittifakına sığınmaktır. CHP’ye çekilen operasyonların temelinde hem CHP’yi
cezalandırmak ve hem de DEM Parti ile CHP arasına mesafe koydurmak yatıyor
demek, yanlış olmayacaktır. Siyasi mücadele bu, yarın Erdoğan pekâlâ makas
değiştirerek, CHP ile bir başka formül üzerinde anlaşma arayışına girmesi de
mümkün olabilir.
Peki “çözüm süreci”
gerçekten de Türkönü’nün dediği gibi midir?
Kuvvetle olasıdır ki böyledir. Fakat ifade edilenlerin, projenin tüm
kapsamını açık etmekten uzak olduğunu da belirtmek gerekiyor. Çünkü M.
Türkönü’nün ifade ettiklerinin oluşturduğu algı, bu projenin esasen K.
Kürdistanlı Kürtler ile Türkleri kapsadığı şeklindedir. Oysa projenin üzerine
oturtulduğu esas zemin olan Türk-Kürt ittifakı, tüm Kürtlerin Türkiyeli Türkler
ile tek devlet çatısı altında entegrasyonunun sağlanmasını amaçlamaktadır. Gerçi
söyleşide yer yer bunu ifade eden bazı örtük kısımlar var, ama doğrudan bir
ifade yok. Bu da anlaşılabilir bir “imtina.” Nitekim, projenin tam olarak ne
olduğu ve neleri kapsadığı bir “devlet sırı” olageldi.
Kaleme alıp okurla paylaştığım “Devlet Öcalan ile anlaştı mı?”, “Kürt
sorununa ‘Misak-ı Milli’ formülüyle çözüm arayışları”, “Uygulanan, ‘ölümü
gösterip, sıtmaya razı etme’ taktiğidir”, “Kürtler açısından olasılıklar ve
riskler”, “Demek ki neymiş Öcalan’ın ‘yeni paradigma’ dediği şey?”, “Barış ve
demokrasi talebi, öngörülen ‘Türk-Kürt İttifakı’ ile karşılanabilir mi?”,
“Öcalan’ın son çağrısı üzerine kısa bir değerlendirme”, “Sürecin seyri ve
Türk-Kürt İttifakının olası sonuçları”, “Zorba ulus devletler egemenlik ayrıcalıklarını
hangi koşullarda paylaşabilir?”, “Sağ oportünizm, pasifizm ve ‘demokratik
uzlaşı yöntemi’”, “19 Mart darbesi ve bu iktidarla demokratik toplum inşa
beklentisi”, “’Derin devlet’ borazanı Bahçeli’den iç savaş tehdidi”, “İktidar
kanadı iki süreci de yeni anayasa atağıyla dizayn etmek istiyor”, “CHP Kürt
sorununun çözümünde rol üslenmekte geç
mi kaldı?” ve “Suriye’deki ‘entegrasyon mutabakatı’ Öcalan’ın mı ABD’nin
mi çözümünü önceliyor?” başlıklı bu makalelerimde “devlet aklının” bölgesel
gelişmelerden hareketle edindiği “beka” riskini Kürtlerle kuracağı ittifak ile
aşılabileceğini öngördü. Bunun için Öcalan’ın ayağına gidip, onun zaten İmralı
sürecinde “Demokratik Cumhuriyetle Birlik Projesi” adı altında geliştirip,
örgütüne de kabul ettirdiği “Misak-ı Milli temelinde çözüm” stratejisini
güncellemek istedi. Öcalan da zaten dünden razı olduğundan, kolayca anlaşıp,
ortaklaştırdılar “yeni paradigmayı.”
Anlaşılacağı üzere, kapalı kapılar ardında tam olarak neyi nasıl formüle
ederek güncelleştirdiklerini birebir bilmek imkânsız bir şey. Fakat yine de ilk
başlarda ileri sürülen “Kürt-Türk kardeşliği”, “iç barış” “Kürt-Türk ittifakı
ile emperyalistlerin oyununu bozmak” gibi sembol argümanlardan hareketle,
devlet-Öcalan projesinin tam olarak ne ifade ettiğini, ana hatları ve genel
çerçevesiyle, tahmin etmek pek de zor olmasa gerek. Tabii Öcalan’ın geçmiş
dönemde neler söylediği, devlete neler önerdiği ve devletine nasıl bir hizmette
bulunmak istediğine dair verdiği söz ve vaatleri ve keza PKK’nin bütün bunlara
takındığı tavrı bilmek koşuluyla... Bunun için de en başta İmralı Savunması ve
“Demokratik Cumhuriyet İle Birlik Projesi” adı altında neler ileri sürdüğünü bilmek
gerekiyor.
Öcalan demekte ki
“Kaldı ki resmi dil olarak Türkçenin gelişimi ve kabulü doğaldı. Türkler,
Türkiye uluslaşmasının kökeniydi. Devletin temel kurucu gücü olarak başka türlü
de olunamazdı. Atatürk’ün ‘Ne mutlu Türküm diyene’ demesinin de tarihi anlamı
budur. En başta Atatürk bunu Osmanlının ‘Etrak-ı bi idrak’ dediği Türkler için
söylüyordu. Nasıl ki herkes çok kökenden gelmesine karşın ortak İngilizceyle
ben ‘Amerikan ulusundanım’ diyorsa ve hatta İsviçre gibi dört ulusal dilli ve
kültürlü bir ‘İsviçre milletindenim’ diyorsa, Türkiye’de de ortak bir ulustan
bahsetmenin yadırganacak bir yanı yoktur. Burada ulusal bütünlük tartışılmıyor,
tartışılmalıdır.”
“Türkiye’yi Misak-ı Milli olarak başta ortak vatan olarak kabul hem Kürtler
hem Türkler için bir ulusal yemin olarak kabul edilir.” (**)
Bunun gibi daha onlarca örneği buraya aktarmak, yazıyı uzatmak olacağından;
çarpıcı bu iki örnekle yetinmek isabetli olacaktır.
Dedik ya; ortada Öcalan’ın veya devlet aklının yeni geliştirdiği “yeni bir
paradigma” falan yok. Olan şey, devletin o gün teptiği bu hizmete bugün acilen
ihtiyaç duyuyor olmasıdır. (“Barış ve kardeşlik çözümü konusunda benimle
muhatap olan yetkililer açık tavır içindeydiler. Devletin kucaklayıcı
yaklaşımı, intikam temelinde yaklaşmayacağı, hatta şiddetin ortadan kalkması
halinde bu işe artık bir çözüm olunabileceğini bazı yetkili kurumlar
açıkladılar” – Başkanlık Konseyine gönderilen 1 Ağustos 1999 tarihli
mektuptan-) (**)
Türklerin Kürtleri
asimile etme projesi
Aktarılan ilk pasajdan da açıkça görüleceği gibi Öcalan “en ideal çözümün”,
kendi örneklemesiyle, tıpkı Amerika veya İsviçre’de yaşayanların kendilerini
“Amerikan ulusundanım”, “İsviçre milletindenim” demelerinde olduğu gibi, “Ortak
vatan Misak-ı Milli” de yaşayanlar da kendilerini pekâlâ “Türkiye ulusundanım”
diyebileceğini ileri sürüp savunmaktadır. Bu düşüncelerinin arkasında duruyor
olmalı ki ortaya yeni ortak bir proje çıkabildi.
Tabii burada Öcalan, demagojik küçük bir hileyle, mensubu olduğu Kürt
ulusal kimliğinin Türk ulusal kimliğine yedirilerek yok edilmesini, Amerikalıların
kendilerini “Amerikan ulusundanım” ya da İsviçre’de yaşayan dört farklı etnik
topluluğun kendilerini “İsviçre milletindenim” diye tanımladıkları masalını
uyduruyor. Oysa bu her iki örnekte de böylesi bir kavram yok. Burjuva
demokratik cumhuriyet ile idare edilen pek çok çok uluslu “ulusal devlet”
örneğinde farklı etnik kökenli topluluklar, kendi ulusal varlıklarını ve haklarını
koruyarak bu merkezi devlet ve “ortak vatan” içinde yer almaktadırlar. Bu
ülkelerin tamamına yakını bu yüzden ya federal ya kantonal veya eyalet
sistemleriyle bu merkezi devlet ve “ortak vatan” pozisyonunu
oluşturabilmişlerdir. Ve hiçbir Amerikalı veya İsviçreli ben Amerikan ulusundan
veya İsviçre milletindenim demez; yaşadığı ülkenin resmi ortak adını
kullanarak, Amerikalıyım veya İsviçreliyim der. İsviçreliler asla tek ulus
olarak tanımlamaz kendilerini. Konuştukları dillere göre tasnif edilecek olursa
kimi Alman, kimi İtalyan, kimi Fransız ve kimi de Romans’dır.
Oysa Gerek Öcalan’ın ve gerekse M. Türköne’nin tanımladığı “Türkler ile
Kürtlerin tek ulus olduğu” projede Kürtler ile Türklerin eşit haklar temelinde
kendi ulusal kimlik ve haklarını koruyarak “ortak üst bir ulusal aidiyet” çatısı
altında, yani bir nevi “uluslar konfederasyonu” vari bir yapıda birleşmesi
öngörülmüyor. Öngörülen şey, kurucu ana öğesi Türk olan, resmi dili Türkçe olan
ve Türk ismiyle anılacak “ortak vatanda” merkezi bir devlet çatısı altında
Kürtlerin Türk ulusuyla birleşip, “Türkiye ulusu” adını almasıdır. Dolayısıyla
da böylesi bir projenin adı olsa olsa; Türklerin Kürtleri asimle etme projesi
olabilir.
(**)https://drive.google.com/file/d/195TlEpd8kSe_HGD3toGmfltLgHEKJHmH/view
